Een gedurfde aanval op een gevangenis waar duizenden voormalige IS-strijders in Syrië zitten. Een reeks aanvallen op strijdkrachten in buurland Irak. En een gruwelijke video die teruggrijpt naar de grimmigste dagen van Islamitische Staat en die de onthoofding van een Iraakse politieagent liet zien. Bijna drie jaar nadat de militanten het laatste stukje grondgebied van hun zogenaamde kalifaat verloren, neemt het bewijs van een heropleving van Islamitische Staat in Syrië en Irak met de dag toe.
Islamitische Staat herleeft, nieuwe generatie strijders geradicaliseerd in kampen
Waarom is dit belangrijk?
Het feit dat IS in staat was om deze gecoördineerde en geavanceerde aanvallen de afgelopen dagen uit te voeren, toont aan dat iets wat werd verondersteld gereduceerd te zijn tot ongeorganiseerde "slapende cellen", opnieuw de kop opsteekt als een serieuzere bedreiging. Het is een wake-up call en het toont de veerkracht van IS om terug te slaan op de tijd en plaats van hun keuze.Dinsdag breidden de gevechten tussen een door Koerden geleidde en door de VS gesteunde militie en de IS-militanten, zich uit van de omstreden Sinaa-gevangenis in het noordoosten van Syrië naar de omliggende wijken, en mondden ze uit in de grootste confrontatie tussen het Amerikaanse leger en zijn Syrische bondgenoten en IS in drie jaar.
Het Amerikaanse leger mengde zich in de strijd nadat de militanten de geïmproviseerde gevangenis in de stad Hasaka hadden aangevallen, in een poging hun medestrijders te bevrijden. De Islamitische Staat beheert nu ongeveer een kwart van de gevangenis en houdt honderden gijzelaars vast, velen van hen kinderen die werden vastgehouden toen het kalifaat waar hun families zich bij hadden aangesloten in 2019 viel. De Verenigde Staten hebben luchtaanvallen uitgevoerd en inlichtingendiensten en grondtroepen geleverd in Bradley-gevechtsvoertuigen om de gevangenis af te sluiten.
Tegelijk met de schermutselingen die plaatsvonden rond de gevangenis, braken er ook gevechten uit waarbij IS-strijders betrokken waren ongeveer 400 kilometer verderop, in Rasafa, ongeveer 80 kilometer buiten de stad Raqqa.
Ook in Irak
Het machtsvertoon van de militanten bleef ook niet beperkt tot Syrië. In Irak bestormden IS-strijders rond dezelfde tijd dat de gevangenisaanval begon een buitenpost van het leger in de provincie Diyala, waarbij 10 soldaten en een officier werden gedood. Het was de dodelijkste aanval in jaren op een Iraakse militaire basis. Gewapende mannen naderden de basis van drie kanten ’s avonds laat terwijl sommige soldaten sliepen. In december ontvoerden IS al vier Iraakse jagers in een bergachtig gebied in het noordoosten van Irak, onder wie een politiekolonel. De militanten onthoofdden de politieagent en gaven vervolgens de gruwelijke video daarvan vrij.
De aanvallen in Irak, uitgevoerd door “slapende cellen” van IS in afgelegen berg- en woestijngebieden, hebben een gebrek aan coördinatie tussen de Iraakse regeringstroepen en de Peshmerga, Koerdische strijdkrachten van de Iraakse Koerdische regio, aan het licht gebracht. Veel van de aanslagen vinden plaats in betwist gebied dat wordt opgeëist door zowel de Iraaks-Koerdische regering als de centrale regering.
Nieuwe generatie opgestaan
Veel van de militanten die werden gearresteerd bij aanvallen sinds de groep drie jaar geleden het laatste van hun grondgebied verloor, zijn jonger en afkomstig uit gezinnen met oudere leden die verbonden waren met IS. Het gaat dus om een nieuwe generatie IS-rekruten. Tienduizenden Iraakse burgers die familieleden zijn van IS-strijders en die collectief zijn gestraft werden in detentiekampen geplaatst – en dat blijken zoals gevreesd broedplaatsen voor radicalisering.
Op zijn hoogtepunt, in 2014, controleerde IS ongeveer een derde van Irak en grote delen van Syrië. Toen het laatste stuk ervan, in Baghuz, Syrië, drie jaar geleden viel, werden vrouwen en jonge kinderen in detentiekampen geplaatst, terwijl degenen die vermoedelijk strijders waren naar de gevangenis werden gestuurd. Het belangrijkste detentiekamp voor de families, Al Hol, is smerig, overvol en gevaarlijk en heeft onvoldoende voedsel, medische diensten en bewakers. Te midden van de chaos is een steeds meer geradicaliseerd segment van gedetineerden ontstaan.
In Syrië zeiden de Syrische Democratische Strijdkrachten dinsdag dat ze opruimacties hadden uitgevoerd in de buurten van Hasaka in de buurt van de gevangenis, waarbij vijf IS-strijders omkwamen die zelfmoordgordels droegen. De militie zei dat ze maandag negen gevangenismedewerkers had bevrijd die door de Islamitische Staat werden vastgehouden en nog eens negen militanten had gedood, waaronder twee zelfmoordterroristen, bij invallen rond de gevangenis. Tot nu toe zouden 550 gedetineerden die deelnamen aan het beleg zich hadden overgegeven. De militie heeft ook met de IS-leiders in de gevangenis onderhandeld.
Benarde situatie buitenlandse kinderen
Er zijn naar schatting 3.500 gedetineerden in de overvolle gevangenis. Plus 700 minderjarigen, van wie 150 burgers van andere landen die als jonge kinderen naar Syrië waren gebracht toen hun ouders het huis verlieten om zich bij de opstand aan te sluiten. Naar schatting kwamen 40.000 buitenlanders naar Syrië om te vechten of te werken voor het kalifaat. De belegering van de gevangenis heeft de benarde situatie van duizenden buitenlandse kinderen duidelijk gemaakt die drie jaar lang vastgehouden worden in kampen en gevangenissen in de regio, achtergelaten door hun eigen land. Onder de gevangenen bevinden zich jongens van nog geen 12 jaar. Sommigen werden naar de gevangenis overgebracht nadat ze te oud werden geacht om in detentiekampen te blijven waar families van vermoedelijke IS-strijders werden vastgehouden.