Open Vld als huis van wantrouwen: woelige interne verkiezing kan eindigen op scheuring partij

Het gaat van kwaad naar erger met de Vlaamse liberalen. Al maanden staan twee kampen met getrokken messen tegenover elkaar. Het stilleggen van de interne voorzittersverkiezing voedt verder het gevoel van interne sclerose en tweedracht: het bevestigt Egbert Lachaert (Open Vld) en diens aanhangers in hun donker vermoeden dat “alles is toegelaten” om hem van de overwinning te houden. Komt het na deze strijd nog goed?

In het nieuws: Open Vld herstart normaal vandaag, om 13 uur, de stemming om het voorzitterschap.

De details: Vanmorgen om 7.30 u hadden de kandidaat-voorzitters overleg.

De vier kandidaten, Bart Tommelein, Egbert Lachaert, Els Ampe en Stefaan Nuytten, zaten zo weer virtueel samen op Zoom, met een stevige kater van gisteren. Het ging er naar verluidt fel aan toe, met stemverheffingen en geroep: de sfeer onder de kandidaten is bepaald bitsig.
Het is brokken puin ruimen op de Melsensstraat, het hoofdkwartier. Het Open Vld-kiescomité, onder leiding van Claire Ysebaert, moest maandag, na anderhalf uur stemmen, noodgedwongen de interne verkiezing stilleggen. Dat systeem was immers zo lek als een zeef: via verschillende browsers konden leden meerdere keren hun stem uitbrengen, zowat alles wat je niet wil bij een online verkiezing.
Op dat moment hadden al 1.600 leden van Open Vld hun stem uitgebracht. Maar die mensen zullen allemaal noodgedwongen opnieuw hun keuze moeten maken: de stemming start opnieuw van nul.

De essentie: De miskleun van het kiescomité, dat niet in staat blijkt om een ordentelijke verkiezing te organiseren, legt dieper wantrouwen nog eens open en bloot.

Al maanden is er een oorlog aan de gang binnen Open Vld. Daarbij staat een groot deel van het partij-establisment rond Bart Tommelein, de Oostendse burgemeester. Aftredend voorzitter Gwendolyn Rutten en Vlaams viceminister-president Bart Somers zijn notoire leden van die groep, Kamervoorzitter Patrick Dewael en minister Maggie De Block behoren ook tot dat kamp. Hun lijn is stedelijk, progressief, aan de linkerkant binnen Open Vld.
Daartegenover profileert Egbert Lachaert zich als donkerblauw, wil hij “terug naar een liberaler profiel”, en spreekt hij de basis aan, die rechtser zou zitten dan de top van de partij. Notoire aanhangers zijn Kortrijks burgemeester Vincent Van Quickenborne en federaal vicepremier Alexander De Croo, die al sinds het najaar van 2019 elkaar vinden in een WhatsApp-groepje over de nieuwe koers van de partij.
Of daarmee een soort D66-vleugel (Tommelein) tegenover een VVD-vleugel (Lachaert) staat, is wat veel gezegd: beiden zijn in elk geval in de campagne ideologisch zo dicht mogelijk naar elkaar gekropen. Zelfs over coalitievorming (“paars-groen” of “paars-geel”) zwijgen Tommelein en Lachaert al maanden zedig.
Maar achter de schermen is er weinig twijfel: zowat alle progressieve, stedelijke profielen van de partij, mensen als Mathias De Clercq of Sihame El Kaouakibi zitten manifest in het Tommelein-kamp. De meer donkerblauwe afdelingen hebben zich bijna allemaal achter Lachaert gezet. En het wantrouwen tussen beide groepen is groot, zodanig dat het echt de vraag is hoe men straks opnieuw door één deur gaat.
Het uitstel van de verkiezingen in maart was een extra splijtzwam: team-Lachaert kwam er lijnrecht tegenover team-Tommelein te staan, met het hele partijapparaat ferm achter die laatste. Dat het partijbureau uiteindelijk besliste om de hele zaak drie maanden op te schorten, voelde als een ‘hold-up’, en “een beslissing een bananenrepubliek waardig”, voor de hele ploeg rond Lachaert.
Zo sloop langzaam het gevoel binnen bij dat team dat de race aan twee snelheden zou lopen, dat alles goed zou zijn om de fractieleider uit M34, het hoofdkwartier, te houden. Dat iemand als Jean-Marie Dedecker maar gretig blijft vertellen hoe destijds zijn interne Open Vld-strijd tegen Bart Somers vervalst werd, verziekt het beeld verder: niet dat Dedecker ooit met harde bewijzen kwam daarvoor, maar het gevoel leeft dat fraude niet uit te sluiten valt, bij de aanhangers van Lachaert.
“Gelukkig hadden we die deurwaarder. Stel je voor dat we dat niet gedaan hadden”, zo is in het kamp rond Lachaert te horen. De federale fractieleider besliste om, los van de deurwaarder van de partij, zelf een eigen professional in te huren, voor de stemming. Ook wel veelzeggend.
Die deurwaarder kon na een uurtje stemmen op maandag niet anders dan vaststellen dat het elektronisch systeem van de verkiezingen zo lek als een zeef was. De deurwaarder van Lachaert signaleerde de zaak, waarop dan maar heel het systeem platgelegd werd.
Het als een ’technisch probleem’ afdoen, was dus wel zeer eufemistisch. Tegelijk was het maar de vraag of, zonder zo’n deurwaarder van Lachaert, er überhaupt ooit een ‘correctie’ zou zijn geweest. En het doet de vraag rijzen over vorige stemmingen: hoe waterdicht was het systeem toen dan?
Tegelijk is er een bitsige strijd over media-aandacht, tijdens deze race: wie komt waar aan bod? En welk ‘kamp’ krijgt aandacht? Gisteren nog leidde een optreden van De Croo op Radio 1 tot boze reacties bij Rutten en Somers: waarom mocht de vicepremier bij de start van de campagne een ‘endorsement‘ komen doen? En wat kreeg Tommelein dan in ruil?
Het is niet de eerste keer dat hierover wrijving is. Elk mediaoptreden van de “andere” wordt getaxeerd: als Somers niet komt opdagen voor een aflevering van Vandaag bij Danira Boukhriss, schuift Tommelein in. Daarin ziet het kamp van Lachaert dan een “onevenwicht”, dat Tommelein te veel aan bod komt, waarna ze hun onvrede laten weten aan de openbare omroep.
Afspraken over mediaoptredens maken, blijft daarbij moeilijk. Het zou een ‘serene campagne’ worden: waarna Els Ampe eigenhandig besliste om via video elke dag een brandbommetje te smijten. Maar ook de ‘grote’ kandidaten houden zich niet meteen gedisciplineerd. De vier kandidaten kwamen gisteren overeen geen commentaar meer te geven bij het proces. En vervolgens zakten wel cameraploegen af naar Oostende én dan maar naar Merelbeke.
Het wantrouwen zit ondertussen bijzonder diep. Zo kwam op tafel bij de interne discussies dat het callcenter dat de telefonische stemming doet, het bedrijf Sebeco is. Dat wordt voorgezeten door Yannick De Clercq, intern een bekend Open Vld’er. Was dat callcenter dus wel betrouwbaar? De vraag werd geopperd door Lachaert, tijdens het overleg: alles wordt met argusogen gevolgd, ook al uit niemand publiek beschuldigingen. De partijwoordvoerder benadrukte wel “dat alle vier de kandidaten akkoord waren gegaan met het callcenter”.

The big picture: Wie straks wint, wacht een zeer zware taak: valt dit nog te lijmen?

Het incident rond de elektronische stemming legt de open zenuw bloot binnen de partij: het is een huis van wantrouwen geworden. De vraag is of de boel bijeenblijft, als straks Lachaert of Tommelein z’n intrek neemt in de M34.
Nu is de partijcultuur bij de Vlaamse liberalen al veel langer keihard: in de jaren 90 stond de ‘clan-De Croo’ tegenover die van Verhofstadt, en won Herman De Croo in 1995 nog tegen alle verwachtingen in de strijd om het voorzitterschap van Patrick Dewael, die in het kamp Verhofstadt zat.
Begin 2000 kwam een groep rond Karel De Gucht lijnrecht tegenover die van Verhofstadt te staan, in de discussie rond het migrantenstemrecht. Ook dat sloeg toen diepe wonden.
Recenter, na de verloren verkiezingen van 2019, verhitte het optreden van voorzitter Gwendolyn Rutten de gemoederen. Al tijdens de campagne kroonde ze zichzelf, tegen de interne afspraken in, tot kandidaat-premier. En hoewel dat electoraal tot niets leidde, bleek dat plan in het najaar van 2019 plots fel doorgezet te worden: in een paars-groene constructie lonkte de Zestien voor Rutten.
Het was een samengaan van de MR, die onder Georges-Louis Bouchez een andere richting koos, met een interne Open Vld-opstand van de Kamerfractie rond Lachaert, en gesteund door De Croo, die de kansen van Rutten torpedeerde. Maar op dat moment kwamen de linker- en rechtervleugel van de partij lijnrecht tegenover elkaar te staan.
Het verschil tussen de Kamerfractie en Vlaamse fractie is zo manifest, dat het soms twee andere partijen lijken. Daarbij is het ironisch dat diezelfde Vlaamse fractie, met Somers als kopman, in een centrumrechtse coalitie met N-VA zit, terwijl ze federaal ervan dromen om N-VA buiten te zetten en met de groenen en socialisten in zee te gaan.
Als straks Lachaert voorzitter wordt, moet hij meteen een forse poging doen om die breuken te lijmen. Intern dreigden een aantal mensen al om de partij te verlaten, moest de man uit Merelbeke winnen.
Maar ook Tommelein, moest hij winnen, heeft dan meteen een enorm probleem: hoe ‘legitiem’ is dan zijn winst, als het kamp rond Lachaert nu al aanvoelt dat heel de race niet fair verloopt?
Hoe dan ook: in de Wetstraat maakt het ‘Volksunie-scenario’ opgang over de liberalen. Het is moeilijk om niet de analogie met die teloorgegane partij te zien: ook daar stond op het eind een gematigde, linksere top, met steun van het partijapparaat, tegenover een radicalere, rechtse basis. Toen Geert Bourgeois die clash won bij een interne strijd, verliet de hele linkerflank en het merendeel van de mandatarissen de partij om uit te zwermen over Spirit en Open Vld. De Volksunie hield op te bestaan: Bourgeois zelf liet de N-VA ontstaan.
Of het zo’n vaart zal lopen bij Open Vld is absoluut niet gezegd, maar een aantal van dezelfde symptomen zijn er: het absolute wantrouwen, het gezoem over een exit van sommigen, en de nijd die heerst tussen de twee ‘kampen’.
Het zou een beweging in gang kunnen zetten waar al veel over gezegd en geschreven is, maar waar opvallend weinig rond gebeurt in België: een hertekening van het politieke landschap. In Frankrijk bijvoorbeeld, verdwenen klassieke partijen als sneeuw voor de zon, en herschiep Emmanuel Macron het politieke spel. Maar tegelijk kampt ook hij met problemen. Z’n eigen partij verloor gisteren z’n absolute meerderheid: een nieuwe beweging scheurde zich af …

Ondertussen bij de regeringsonderhandelingen: De informele informateur spreekt.

De socialisten leiden de dans voorlopig. Paul Magnette (PS) en Conner Rousseau (sp.a) hebben deze week afspraken om alle overige voorzitters te zien van de tien partijen die volmachten steunen. Eerder waren er vorige week al belangrijke meetings met N-VA-voorzitter Bart De Wever en ook met Meyrem Almaci (Groen) en Joachim Coens (CD&V).
In L’Echo laat Magnette z’n licht schijnen over die meetings, zij het zeer voorzichtig. Hij pleit er nogmaals voor een relanceplan, van zo’n 30 tot liefst 50 miljard euro. Geld dat hij wil uitgeven om de economie te redden. “Tot nu is maar 0,7 procent van het bruto binnenlands product (bbp) gegaan naar extra steunmaatregelen voor de economie. Frankrijk en Nederland doen drie keer zoveel, Duitsland zelfs tien keer. We moeten volgen of de recessie dreigt hier zwaarder te zijn en langer te duren dan in de buurlanden. Vergeet ook niet dat in die landen de grootste concurrenten van onze bedrijven zitten.”
Opvallend: niemand, ook de N-VA, is tegen zo’n plan. De vraag is aan welke voorwaarden en met welke accenten natuurlijk. Immers, de huidige regeringspartijen hebben al aangegeven dat ze zo’n nieuw relanceplan niet op eigen houtje, en zonder meerderheid, gaan uitvoeren. Zo’n plan maken, betekent de facto een regeerakkoord onderhandelen. Maar Magnette wil het ‘parallel’ laten lopen: zowel de regeringsvorming als dat relanceplan. Maar of dat concreet werkbaar is, is maar de vraag.
Want in L’Echo uit Magnette nogmaals z’n kritiek over hoe de zaak nu wordt aangepakt, te éénzijdig vanuit de regering, die toch maar drie partijen en 38 zetels telt. “De regering komt met voorstellen, waarvan we akte nemen, en verder is er een stand van zaken rond de gezondheidssituatie. Mijn idee is altijd geweest dat de superkern de plek was om met voorstellen te komen. Dat heb ik dan ook gedaan met mijn relanceplan.” Maar dat werd daar wel bijzonder koud onthaald door de premier, een doorbraak zal er daar dus niet komen.
Over de N-VA zit Magnette niet in de “onmogelijk”-modus, eerder in de “ik onderhandel hard”-modus: “Ik zei voor de crisis al dat alles verandert zodra de N-VA akkoord gaat om de lage lonen en pensioenen te verhogen, de sociale zekerheid te herfinancieren en de grote vermogens meer te doen bijdragen. Ik weet niet of ze van gedacht veranderd is.” Ook over de staatshervorming, die de N-VA wel wil, doet hij de deur niet helemaal dicht: “Is dat de prioriteit der prioriteiten? Iedereen is het erover eens dat het functioneren van het staatsapparaat moet worden verbeterd. Maar het meest urgente is nu in de eerste plaats het antwoord op de economische en sociale crisis.”

Goed om te noteren: Bij CD&V duwen ze toch door: “Het mag snel gaan”.

Vanmorgen was Koen Geens (CD&V), vicepremier en federaal onderhandelaar, nog eens op Radio 1 over de onderhandelingen: “Het is uitstekend dat partijvoorzitters initiatieven nemen. Toen ik aan zet was als opdrachthouder lag er op twee weken een ontwerp van een regeerprogramma. Toen is er vrij snel ‘neen’ gezegd. Ik hoop dus dat het nu ook heel snel over inhoud zal gaan.”
Geens dringt er dus op aan dat Magnette en Rousseau op het gaspedaal duwen: “Het hoeft helemaal niet tot september te duren, als er snel over inhoud kan gesproken worden. Als de politiek een zekere geloofwaardigheid wil houden, moet ze snel tot resultaten komen. Destijds heb ik ook zo snel ontslag genomen omdat ik geen taart kon bakken.”
Hij herinnerde er ook aan dat Wilmès II maar een beperkt aantal mogelijkheden heeft: “Wij zijn met deze federale regering in lopende zaken, voor alles wat geen corona betreft. Dat blijft toch best niet te lang duren.”

De moeite om te volgen: Belgische Staatsveiligheid moet zich in bochten wringen over Chinese spionage in Brussel.

Wat hebben de Chinezen gedaan met de ambassade van Malta, op een boogscheut van het EU-hoofdkwartier in Brussel? Zit het gebouw tjokvol spionagemateriaal om heel de handel en wandel van de EU te volgen? Alles wijst erop.
Le Monde deed de bom barsten: in 2007 betaalde China heel de renovatie van de EU-ambassade in Brussel van Malta, nochtans een van de 27 lidstaten. Een Chinese firma deed die renovatie. Volgens de krant stripten de Chinezen het gebouw helemaal, en is de kans bijzonder groot dat allerlei hoogtechnologisch spionagemateriaal werd ingebouwd om de EU in de gaten te houden.
Daarbij zou de Britse geheime dienst, MI6, de Belgische Staatsveiligheid getipt hebben. Le Monde citeert die dienst haar geheime dossiers. Zo zou Didier Reynders (MR), toen minister van Buitenlandse Zaken, ook op de hoogte gebracht zijn. Normaal gezien moet België dan verplicht de EU waarschuwen: maar dat gebeurde nooit.
De Staatsveiligheid bevestigt aan EUobserver dat ze een onderzoek voeren naar de renovatie in ‘Dar Malta’, een gebouw dat net tegenover het Berlaymontgebouw van de EU ligt. “Er waren inderdaad Chinezen aan het werk in dat gebouw en dat heeft onze aandacht toen gevangen”, zo stelt de Staatsveiligheid. “Dit onderzoek kwam er zonder dat een andere dienst ons op de hoogte bracht. Maar er is nooit enig bewijs geweest van Chinese spionageactiviteiten. We hebben dat nooit gezegd, en hebben ook niet Malta beschuldigd van spionage”, zo stelt Staatsveiligheid.
Bij de EU is Josep Borrell, de EU-minister van Buitenlandse Zaken, verantwoordelijk: die stelt dat de Belgen hem niets gemeld hebben. Hij weigerde te antwoorden op de vraag of hij de zaak al besprak met Reynders, die nu z’n collega in de Commissie is.
De hele zaak is op z’n minst gênant voor de EU en de Staatsveiligheid. Malta reageert ondertussen ook: ze beweren dat de Chinezen enkel de meubels hebben geschonken. Maar dat is onzin, zo beweren een paar kritische EU-Parlementsleden, die kritische vragen hebben voor Borrell.
Malta heeft al een bijzonder povere reputatie op vlak van corruptie, en de moord op een kritische journalist. De afgelopen jaren investeerden zowel China als Rusland heftig in het kleine eiland. De banden met China, dat dus heel die ambassade financierde, zijn evident.
Intern bij de EU is dan ook felle kritiek op Reynders te horen: “Ongelofelijk dat hij van heel deze zaak op de hoogte was en de EU daar niet over getipt heeft”, zo stelt een hoge bron in de EUobserver.

Opvallend in Europa: Net op het moment dat Frankrijk en Duitsland een ‘deal’ hebben over een mega relanceplan, voert Spanje een universeel basisinkomen in.

Frankrijk en Duitsland hebben gisteren met veel toeters en bellen een ‘deal’ aangekondigd, die tot 500 miljard in een relanceplan moet storten. De vraag of dat terugbetaald zal worden en onder welke voorwaarden, is nog wat onduidelijk. Maar in Italië en Spanje reageerden zowel premier Giuseppe Conte als premier Pedro Sanchez enthousiast. Maar tegelijk gaat die laatste, een socialist, in eigen land een pak verder.
Spanje is het eerste Europese land dat nu een permanent universeel basisinkomen wil invoeren. Dat doen ze mee om mensen te helpen om te gaan met de financiële effecten van Covid-19. Het gaat om een bedrag van 462 euro per gezin. Het doel is om tot één miljoen van de armste Spaanse huishoudens te bereiken.
De ontvangers van zo’n inkomen kunnen blijven werken, het is geen werkloosheidsuitkering dus. Het is net het omgekeerde: mensen moeten blijven zoeken naar een job, maar mogen niet in armoede vervallen. Het plan van de linkse regering Sanchez bestond al langer, maar is nu gestemd.
De Schotse regering denkt na over soortgelijke plannen, nu de Bank of England waarschuwt voor de zwaarste recessie sinds mensenheugenis in de UK.
Finland was het eerste EU-land dat dergelijk systeem invoerde, met een basisinkomen van 560 euro voor twee niet tewerkgestelde mensen. Het leidde tot minder stress voor de betrokkenen, maar er gingen niet meer mensen aan de slag door het systeem. Het was een eerste test, die ondertussen is stopgezet.