Deze week moet de koning een nieuw duo het veld in sturen. Iedereen kijkt naar de twee grootste partijen.
Wat gebeurt er precies? Wel, vanmiddag om 16u30 gaan Johan Vande Lanotte (PS) en Didier Reynders (MR) naar de koning, om een eindverslag af te geven. Dan is het tijd voor nieuwe personen met een koninklijke opdracht.
De details: Didier Reynders trekt naar Europa als Europees Commissaris. Vande Lanotte had gerust nog maanden willen verder doen, maar de waarheid is dat iedereen het zo aanvoelt dat het tijd is dat er mensen van de grootste partijen op het veld komen. Er zijn wel al wat contacten geweest tussen PS en N-VA, de vraag is dus in hoeverre dat menens is tussen Bart De Wever (N-VA) en de PS van Elio Di Rupo en Paul Magnette.
Tussen de regels: Gwendolyn Rutten (Open Vld) spreekt van “we staan al veel verder dan iedereen denkt”, en hoopt op paars-geel. Dat is niet onlogisch: de Open Vld heeft honderd keer meer sympathie voor zo’n coalitie dan voor paars-groen, waar ze dreigen in te sukkelen als die eerste piste van paars-geel mislukt. Bij de liberalen is er bijzonder weinig appetijt om in zo’n linkse coalitie met de groenen te stappen. Dus is de druk zeer groot op N-VA en PS om aan tafel te gaan, en een regering met de liberalen proberen te vormen.
De grote vraag? Waarom zou de PS kiezen voor een rechtse coalitie als het op links ook kan? Er is maar één reden waarom de Franstalige socialisten zichzelf zouden dwingen in een coalitie met liberalen én met N-VA: dat ze de afweging maken dat, als ze deze keer niet met de N-VA in zee gaan, de ‘schade’ aan Vlaamse kant nog veel groter wordt. Met andere woorden: dat er straks, na deze legislatuur, moet onderhandeld worden met een ijzersterk Vlaams Belang, en mogelijk zelfs dat een meerderheid van N-VA en Vlaams Belang ontstaat. Maar dat is dus een lange termijnredenering, die bovendien vraagt dat de PS zich verantwoordelijk voelt voor het geheel, voor België, eerder dan voor de eigen regio en eigen winkel. De vraag is hoe diep die verantwoordelijkheidszin is. Analisten schatten die hoger in bij oud-premier Elio Di Rupo dan bij de nieuwe voorzitter Paul Magnette.
In de wandelgangen: Bij de PS zijn de signalen niet hoopvol. Het interview van Laurette Onkelinx (PS) bij De Morgen was veelzeggend. Die had het over een “oorverdovend geluid van de laarzen”, dat veroorzaakt wordt door Theo Francken (N-VA). Op geen enkele manier loopt ze warm voor zo’n coalitie, integendeel. Ze legt een fors, links eisenpakket op tafel. Allemaal signalen om te concluderen dat men bij de PS absoluut niet zit te wachten op deze paars-gele coalitie. Maar uiteraard moet de PS, net zoals de N-VA overigens, straks wel aantonen dat ze ‘verantwoordelijk’ is, dat ze ‘geprobeerd’ heeft, dat er een serieuze poging geweest is om toch maar met die grootste Vlaamse partij te proberen een regering te vormen. Als dat niet deftig gebeurt, hebben de toekomstige Vlaamse partners van een paars-groene coalitie niets om achter te schuilen. Enkel als er eerst deze poging is, kunnen zij straks zeggen: “Het is geprobeerd, maar lukte niet.” Dat geldt voor Open Vld, maar misschien nog meer voor CD&V. Want de Vlaamse liberalen zijn mathematisch zelfs niet nodig om paars-groen te vormen, enkel CD&V volstaat. Daar is minister Koen Geens (CD&V) federaal nu aan zet. “Die gaat met alles en iedereen een regering vormen, zolang hij er maar bij is”, klinkt het bij een Vlaamse partijvoorzitter.
Om rekening mee te houden? De koning moet dus vandaag nieuwe namen aanduiden. Formateurs worden dat zeker niet: die titel kan je nu nog niet uitdelen, wegens niet realistisch. Verkenners kan perfect, preformateurs kan ook, al is dat misschien zelfs te gewaagd. De logische namen zijn Geert Bourgeois voor N-VA. Hij is de man met het meeste moreel gezag bij de Vlaams-nationalisten, maar wel iemand van de harde communautaire lijn. Bij de PS valt de naam van een regionalist zoals Jean-Claude Marcourt, die door de Franstalige socialisten al is opgenomen in de delegatie om federaal te onderhandelen, naast Di Rupo en Magnette.
The big picture? De kans dat dit rondje PS-N-VA alleen maar politiek theater is, is zeer groot. Maar dat neemt niet weg dat het boeiend is om te zien hoe beiden het doek gaan laten vallen over paars-geel.