De paars-groene motor stottert. Want een begrotingsdiscussie was er nauwelijks, en nu beslist de informateur om de zes partijen niet meer plenair bijeen te roepen voor maandag.

Wat gebeurt er precies? De oefening van Paul Magnette (PS), nog steeds informateur officieel, loopt op haar laatste benen. De PS-voorzitter interpreteerde zijn opdracht wel zeer ruim, want hij besliste eerst om met tien partijen aan tafel te gaan, maar verengde dat geleidelijk. Nu zit hij in laatste rechte lijn om zes paars-groene partijen bijeen te krijgen en 76 zetels of meer achter een mogelijke formateur te zetten. Maar lukt dat?

De details: Het vertrouwen is zoek. Verschillende betrokkenen wezen er al op dat het momentum wat weg is. Dat wordt vandaag nog meer bevestigd. 

• Eerder was er al een zeer lastige vergadering woensdag. Onder meer George-Louis Bouchez, de nieuwe voorzitter van de MR, wees er toen al uitgebreid op dat ‘de geesten nog niet rijp waren”, en dat er toch wel een manifest gebrek aan vertrouwenwas. 
• Dat men ondertussen uitgebreid naar de lekkende partij(en) gezocht heeft, en men wijst op de MR van Bouchez zelf, maakt het er niet makkelijker op. Bij de informateur stelt men dat het wel meevalt, omdat het telkens maar ‘één partij’ zou zijn, die de bewuste nota’s lekt. Maar feit is dat vanuit verschillende kanten allerlei interne info op straat komt. 
• Dat blijkt zodanig lastig dat de informateur gisteren besliste om geen vergadering meer dit weekend met de zes plenair te organiseren. Dat zou immers ‘te veel risico op verdere achteruitgang’ inhouden, aldus verschillende bronnen. De informateur houdt het dus op bilaterale contacten, een onderonsje met de zes komt er dus niet meer voor maandag.
• Of Magnette ook nog met een ‘gemeenschappelijke nota’ zal komen, is maar zeer de vraag: uiteindelijk is hij als informateur (want dat is nog altijd zijn rol) niet echt gebonden om meer te doen dan een informateursnota, op eigen kracht en enkel met zichzelf als auteur, neer te leggen.

In de pers: Belangrijk is dat Bouchez ondertussen z’n interne bekommernissen nu ook letterlijk op straat gooit: een coalitie van paars-groen alleen, met zuiver liberalen, socialisten en groenen ziet hij niet zitten wegens ’te krap’, zegt hij in een interview met L’Echo en De Tijd. “Paars-groen beschikt over 76 van de 150 Kamerzetels. Dat is niet genoeg”, stelt Bouchez koudweg. Ook heeft hij het over de nota “die niet evenwichtig genoeg is”, met te weinig liberale accenten. En nog een uitsmijter: “Ik zou graag eens van de N-VA horen wat ze wil.”

Tussen de regels: Wie enigszins ervaren politiek leest, ziet dat onder die omstandigheden het wel bijzonder spannend wordt om paars-groen van start te laten gaan. Want hoe zit dat met ‘depannage’, met het versterken van paars-groen?

• CD&V herhaalde nog maar eens, bij monde van onderhandelaar Koen Geens, dat ze niet naar een volgende fase wil, zonder dat eerst de N-VA aan zet komt. Zij gaan dus geen snelle steun verlenen, mocht er een wankele formatie van start gaan. Ook nieuwe voorzitter Joachim Coens (CD&V) laat weinig twijfel: ‘Op een rijdende trein springen is gevaarlijk’, zo stelde hij in Terzake. 
• cdH een aanzoek doen, zou een andere optie zijn. Met vijf zetels erbij zou paars-groen stabieler worden. Maar dat is veel minder evident dan het lijkt: 
  • Voor de MR is dat alvast quasi onaanvaardbaar: zij zitten niet te wachten op nog een Waalse partner erbij. 
  • Het cdH zelf is ook verdeeld: hoe moeten ze nu uitleggen dat ze de sleutels voor een Waalse regering in handen hadden, maar daar pasten, terwijl ze federaal als vijfde wiel aan de wagen wel aansluiten?
  • Het is nog meer gewicht aan Franstalige kant.

De grote vraag? Kan je dan met 76 zetels naar een heuse formatie gaan? Als de zes niet eens samen kunnen komen, zonder het risico terug ‘achteruit te gaan’? En vooral: wil het paleis dat risico lopen, om een wankele constructie in gang te duwen, tegen de kreet in om N-VA het initiatief te geven?

Om rekening mee te houden? Het scenario van een formateur, met name Gwendolyn Rutten, maakt nu al dagen opgang in een paar Vlaamse kranten. Maar hoe realistisch is het? Binnen Open VLD is er zeker een groep paars-groene aanhangers. Maar zij moeten over volgende problemen stappen:

• Dat het mathematisch nipt is, los je niet op. 76 zetels is te krap, beseffen ook velen binnen de partij. ‘Het was tactisch fout om CD&V eraf te rijden’, zo is bij een felle voorstander van paars-groen te horen.
• De MR is niet mee. Dat staat ondertussen gewoon zwart op wit te lezen.
• Inhoudelijk zijn er met Magnette geen grote doorbraken: het budget is zoals gezegd zelfs niet aan bod gekomen op de vergadering woensdag. Een Iers of Fins scenario? Garanties daarover zijn er gewoon niet.
• Misschien is een groter probleem de Kamerfractie van Open VLD. Want daar bleek dat een meerderheid sceptisch staat tegenover de plannen van een aantal mensen aan de top om door te duwen met paars-groen. Het bericht ‘dat het niet de fractie is, maar het partijbureau, dat wel zal beslissen’, viel alvast niet in goede aarde bij een aantal van de fractieleden.

Anderzijds: Er zijn ook een pak stemmen aan de top die zeer bezorgd kijken naar wat met hun partij gebeurt. Het tribalisme, de onderlinge vijandigheid, het doet haast denken aan toestanden die de Volksunie naar de afgrond brachten. En een manifeste bedenking: als de Open VLD en in casu voorzitter Gwendolyn Rutten nu terug naar af moeten, en weer met de N-VA moeten gaan spreken, wat is dan nog de onderhandelingspositie? Alle bruggen tussen beide voorzitters, van N-VA en Open VLD, lijken op dit moment verbrand. Maar ook tussen Rutten en CD&V zit het niet bepaald lekker: het idee om absoluut Koen Geens er te willen afrijden, heeft niet bepaald handig uitgepakt. Plus, het scenario van paars-geel, maar mét CD&V en zonder Open VLD is ook denkbaar, zo schermen de voorstanders van paars-groen: ‘Dan liggen we er helemaal uit’. 

The big picture? Hoe krijgt Magnette het beeld zodanig op orde, dat maandag de koning het stokje aan iemand van zijn zin kan doorgeven? Lukt het om dit weekend de paars-groene partijen op één lijn te krijgen, zonder zo’n gemeenschappelijk contact? Laat staan de mindset van de MR te keren? De koning zal een paar opties moeten openhouden, maar geen van hen lijkt interessant:

• Een consultatieronde starten: dit geeft een sfeer van crisis weer, en dat is misschien ook niet opportuun.
• De opdracht van Magnette verlengen: misschien wel de simpelste manier om een clash te vermijden. Maar gaat dat helpen om de dynamiek te keren? En wil de PS-voorzitter nog?
• Magnette formateur maken: laat hem zelf dan maar het volle risico dragen van zijn paars-groene droom. Als bovenstaande scenario van verleningen al moeilijk was, dan dit helemaal natuurlijk.
• Rutten formateur maken: dit zou kunnen, als overal de lichten op groen gaan, maandag. Maar komt dat van de MR? En zal Open VLD zich wagen aan zo’n avontuur, met maar 76 zetels en een woelige Kamerfractie? Of verscheurt dat de partij?
• De Wever toch maar aan zet: hoewel hij zelf niet wil, omdat de kans op slagen als nihil wordt ingeschat, is hij door CD&V fors het straatje in geduwd. Alleen, willen de anderen, met name de PS, dit?
• Geens het veld in sturen: CD&V zit tussenin, en bleef maar roepen dat N-VA erbij moet. Misschien kunnen de christendemocraten dan maar de boel proberen te verzoenen? Bij CD&V zullen ze hier niet meteen enthousiast van worden.

De essentie: De verdienste van Magnette is dat hij op een paar weken het landschap helemaal heeft opengebroken en zaken in beweging heeft gezet. Maar het ziet er niet naar uit dat hij nu al zijn droomcoalitie beet heeft.