Met Georgië is deze week opnieuw een land toegevoegd aan een groeiende lijst van voormalige Sovjetrepublieken die in de ban zijn van politieke spanningen, straatprotesten of regelrechte oorlog. Er waren grootschalige straatprotesten (en bijhorende repressie) in Wit-Rusland, Kirgizië doorstond zijn derde post-Sovjetrevolutie ​​en Azerbeidzjan en Armenië zijn terug oorlog aan het voeren over een afgescheiden enclave. Voor Georgië komt de onrust op een moment dat het land zich probeerde te positioneren als een toeristische topbestemming. Wat is er aan de hand?

De oppositiepartijen in Georgië, in de zuidelijke Kaukasus, hebben gezworen het Parlement te boycotten totdat de regering een prominente tegenstander vrijlaat die onlangs is vastgehouden. De Georgische politie had het hoofdkwartier van de belangrijkste oppositiepartij van het land bestormd en hun leider gearresteerd, waardoor een politieke crisis in het voormalige Sovjetland escaleerde die volgens critici van de regering het land opnieuw op het pad van autoritarisme zet.

Hoewel de politiek in Georgië altijd een woelige affaire is geweest, is de arrestatie van de oppositieleider, Nika Melia, alarmerend en indicatief van een groeiend repressief beleid door de regeringspartij.

Melia, voorzitter van de Verenigde Nationale Beweging (Ertiani Natsionaluri Modzraoba) had zichzelf geblokkeerd in het hoofdkantoor van de partij in Tbilisi, de hoofdstad. Politieagenten klommen via brandladders naar het dak en moesten zich vervolgens een weg banen door barricades van meubels in het gebouw. De veiligheidstroepen gebruikten traangas om tientallen aanhangers van Melia binnen te arresteren. Het werd bovendien live op tv uitgezonden.

Democratischer dan de andere

De onrust is een nieuwe episode in de oplopende spanningen van de jongste maanden langs de uitgestrekte Russische grenzen. Er wordt in Wit-Rusland geprotesteerd over de uitslag van de presidentsverkiezingen in augustus die de oppositie als frauduleus heeft bestempeld, en Kirgizië heeft onlangs zijn derde revolutie in de afgelopen 15 jaar gehad. Plus: de Georgische buurlanden Armenië en Azerbeidzjan raakten slaags over een oude wonde, de enclave Nagorno-Karabach.

Georgië, een land met ongeveer 3,7 miljoen mensen dat aan de Zwarte Zee grenst, werd als democratischer beschouwd dan al die landen. Het heeft ambities om lid te worden van de NAVO. Maar de escalatie van dinsdag zou uiteindelijk in het voordeel van Moskou kunnen werken, waardoor Tbilisi mogelijk vervreemd raakt van zijn machtige westerse bondgenoten.

De crisis in Georgië begon na de betwiste verkiezingen van vorig jaar, die eindigden in een klinkende overwinning voor Georgische Droom – Democratisch Georgië (K’art’uli ots’neba – demokratiuli Sak’art’velo). Maar oppositiegroepen beweren dat de stemming vervalst was en weigerden hun zetels in het Parlement in te nemen. Critici hebben Georgische Droom ervan beschuldigd sindsdien bijna totale controle over alle takken en niveaus van de regering te consolideren.

De Nationale Beweging-partij, opgericht door Mikheil Saakashvili, de voormalige president van Georgië die nu in ballingschap in Oekraïne leeft, haalde slechts 27 procent van de stemmen. Melia werd eind december uitgeroepen tot de nieuwe leider van de partij.

De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa concludeerde dat de stemming in oktober in Georgië “competitief was en dat over het algemeen de fundamentele vrijheden werden gerespecteerd”, maar ze citeerde ook ‘alomtegenwoordige aantijgingen van druk op kiezers en vervaging van de scheidslijn tussen de regerende partij en de staat.’

De biljardair-oligarch Bidzina Ivanishvili trekt nog steeds aan de touwtjes in het land

Vorige week nam premier Giorgi Gakharia plotseling ontslag en noemde die de plannen om Melia te arresteren als reden om af te treden. “Ik zou graag willen geloven dat deze stap zal helpen om de polarisatie op het politieke toneel van onze natie te de-escaleren”, zei Gakharia over zijn ontslag op een persconferentie.

In de nasleep van dat verrassende aftreden van Gakharia zei het ministerie van Binnenlandse Zaken dat de arrestatie van Melia “tijdelijk was uitgesteld”. Maar minder dan 24 uur nadat Irakli Garibashvili maandag door het parlement was aangesteld als de nieuwe premier, werd Melia door de Georgische politie uit zijn partijkantoren geleid en in een zwarte, ongemarkeerde SUV weggevoerd.

De 41-jarige Melia heeft gezegd dat de beschuldigingen tegen hem wegens “het organiseren van massaal geweld” tijdens protesten tegen de regering in 2019 politiek gemotiveerd zijn. Hij kijkt aan tegen negen jaar gevangenisstraf als hij wordt veroordeeld. De echte reden voor Melia’s arrestatie en de raid op zijn partijgebouw is wellicht de beschuldigingen die hij uitte aan het adres van Bidzina Ivanishvili. Melia zei dat Ivanishvili de pluralistische instellingen van het land heeft vernietigd. Miljardair-oligarch Bidzina Ivanishvili, de oprichter van Georgische Droom, kondigde vorige maand zijn vertrek uit de Georgische politiek aan, maar volgens waarnemers heeft hij nog steeds achter de schermen de touwtjes in handen.

Des te schrijnender vanwege toeristisch succesverhaal

De onrust in Georgië is schrijnend omdat het land geldt als een democratisch succesverhaal in de voormalige Sovjet-Unie. Plus: het land was goed op weg om het toeristische succesverhaal van het decennium te worden. Het heeft zowat alle troeven daarvoor: van ’s werelds oudste wijngaarden tot skigebieden en de stranden van de Zwarte Zee. Georgië heeft een gestage toename van het aantal toeristen gezien, van iets minder dan 3 miljoen bezoekers in 2001 tot meer dan 9 miljoen vorig jaar. De toeristische sector is ondertussen goed voor bijna 12 procent van het BBP van het land.

Het land gold ook als erg veilig, hoewel, echt ver weg waren de troubles nooit. Wie afweek van het toeristische pad, werd geconfronteerd met de politieke realiteit van de regio: dit is een van ’s werelds kruitvaten. (Lees: Het kruitvat van de Kaukasus)

Om de haverklap zijn er ook spanningen met zijn machtige noordelijke buurland Rusland. Twaalf jaar geleden waren de twee landen verwikkeld in een korte oorlog om de afgescheiden regio Zuid-Ossetië. Afgelopen zomer verbood de Russische president Vladimir Poetin tijdelijk vluchten naar Georgië en adviseerde hij Russische toeristen daar naar huis terug te keren nadat demonstranten probeerden het parlementsgebouw in Tbilisi te bestormen, omdat een Russisch parlementslid een toespraak had gehouden daar. (jvdh)